Darpariaeth ddysgu ychwanegol ar gyfer personau sy’n cael eu cadw’n gaeth (adrannau 39 – 45)
101.Mae adran 39 yn darparu’r diffiniadau ar gyfer yr adrannau hyn, mae adrannau 40 – 43 yn nodi dyletswyddau ar awdurdodau lleol sy’n ymwneud â “phersonau sy’n cael eu cadw’n gaeth” ac mae adran 44 yn delio â chymhwyso dyletswyddau yn y Ddeddf i bersonau sy’n cael eu cadw’n gaeth a’r rheini sy’n cael eu cadw’n gaeth ac eithrio mewn llety ieuenctid perthnasol yng Nghymru neu yn Lloegr. Mae adran 45 yn cynnwys pŵer i wneud rheoliadau i gymhwyso swyddogaethau penodol gydag addasiad neu hebddo mewn cysylltiad â phlant neu bobl ifanc sy’n ddarostyngedig i orchymyn cadw ac sy’n cael eu cadw’n gaeth mewn ysbyty o dan Ran 3 o Ddeddf Iechyd Meddwl 1983.
102.Mae cymhwyso dyletswyddau yn y Ddeddf i blant neu bobl ifanc sy’n ddarostyngedig i orchymyn cadw yn dibynnu ble y cânt eu cadw’n gaeth. Os yw’r person yn “berson sy’n cael ei gadw’n gaeth”, hynny yw ei fod yn cael ei gadw’n gaeth mewn llety ieuenctid perthnasol yng Nghymru neu yn Lloegr (er enghraifft, mewn coleg diogel), yna mae’r dyletswyddau amrywiol ar gyrff llywodraethu ac awdurdodau lleol yn peidio â bod yn gymwys ond mae’r dyletswyddau a nodir yn adrannau 40 i 43 yn gymwys yn lle hynny. Mae’r dyletswyddau hyn yn debyg i ddyletswyddau eraill yn y Ddeddf, ond maent wedi eu haddasu yn sgil y sefyllfa cadw’n gaeth. Er enghraifft, dim ond awdurdodau lleol sy’n gyfrifol am faterion ADY (nid cyrff llywodraethu) yn ystod y cyfnod o gadw’r person yn gaeth a’u dyletswydd yw trefnu darpariaeth ddysgu ychwanegol briodol, yn hytrach na sicrhau’r ddarpariaeth ddysgu ychwanegol a nodir yn y CDU. Mae hyn yn ystyried y posibilrwydd na allai’r awdurdod lleol sicrhau’r ddarpariaeth ddysgu ychwanegol benodol am fod y person yn cael ei gadw’n gaeth.
103.Os yw plentyn neu berson ifanc sy’n ddarostyngedig i orchymyn cadw yn cael ei gadw’n gaeth mewn llety arall (er enghraifft mewn carchar), yna nid yw dyletswyddau amrywiol ar gyrff llywodraethu ac awdurdodau lleol yn gymwys yn ystod y cyfnod o gadw’r person yn gaeth mewn llety o’r fath (gweler adran 562 o DDeddf 1996 ac adran 44(3)-(7)). Y rheswm dros hyn yw bod addysg mewn llety ieuenctid perthnasol yn wahanol iawn i’r addysg yn y carchar (er enghraifft, mae’n orfodol mewn llety ieuenctid perthnasol ond nid yw’n orfodol yn y carchar).
Adran 39 - Ystyr “person sy’n cael ei gadw’n gaeth” a thermau allweddol eraill
104.Mae adran 39 yn diffinio “person sy’n cael ei gadw’n gaeth” fel plentyn neu berson ifanc sy’n ddarostyngedig i orchymyn cadw ac sy’n cael ei gadw’n gaeth mewn llety ieuenctid perthnasol yng Nghymru neu yn Lloegr (ac yn achos darpariaethau sy’n gymwys pan gaiff person ei ryddhau, mae’n cynnwys person a oedd, yn union cyn ei ryddhau, yn berson a oedd yn cael ei gadw’n gaeth). Mae’r diffiniadau o fod yn ddarostyngedig i “gorchymyn cadw” (“detention order”) a “llety ieuenctid perthnasol” (“relevant youth accommodation”) yn adran 562 o DDeddf 1996:
mae “gorchymyn cadw” (“detention order”) yn orchymyn a wneir gan lys, neu’n orchymyn adalw a wneir gan yr Ysgrifennydd Gwladol (ond nid y gorchmynion na’r awdurdodiadau a grybwyllir yn adran 562(2) a (3) o DDeddf 1996);
ystyr “llety ieuenctid perthnasol” yw llety cadw ieuenctid (o fewn yr ystyr a roddir i “youth detention accommodation” gan adran 107(1) o Ddeddf Pwerau Llysoedd Troseddol (Dedfrydu) 2000), ac nid yw’n sefydliad i droseddwyr ifanc, nac yn rhan o sefydliad o’r fath, sy’n cael ei ddefnyddio’n gyfan gwbl neu’n bennaf ar gyfer cadw personau sy’n 18 oed ac yn hŷn yn gaeth.
105.Mae’r adran hon hefyd yn diffinio termau allweddol cysylltiedig eraill a ddefnyddir yn y Ddeddf, gan gynnwys “awdurdod cartref” (sy’n cyfeirio at y diffiniad o “home authority” yn adran 562J o DDeddf 1996). Mae awdurdod cartref yn awdurdod lleol a nodir mewn perthynas ag unigolyn yn unol â’r diffiniad.. Yn ogystal, mae’n caniatáu i reoliadau gael eu gwneud sy’n cymhwyso, gydag addasiadau, agweddau penodol ar y diffiniad o “awdurdod cartref” y darperir ar ei gyfer yn adran 562J o DDeddf 1996.
Adran 40 - Dyletswydd i lunio cynlluniau datblygu unigol ar gyfer personau sy’n cael eu cadw’n gaeth
106.Diben adran 40 yw sicrhau, pan fo’n cael ei ddwyn i sylw awdurdod cartref yng Nghymru, neu pan fo’n ymddangos iddo fel arall, y gall fod gan berson sy’n cael ei gadw’n gaeth ADY ac nad yw CDU yn cael ei gadw ar ei gyfer o dan adran 42 fod rhaid i’r awdurdod cartref benderfynu a oes gan y plentyn neu’r person ifanc ADY. Os yw’r awdurdod cartref yn penderfynu bod gan y person ADY, rhaid iddo benderfynu, yn unol â rheoliadau o dan adran 45, a fydd angen cynnal CDU ar gyfer y plentyn hwnnw neu’r person ifanc hwnnw unwaith y bydd wedi ei ryddhau er mwyn diwallu ei anghenion rhesymol am addysg neu hyfforddiant.
107.Er mwyn gwneud y penderfyniad hwn, mae dyletswydd wedi ei gosod ar yr awdurdod cartref i wahodd y person a chanddo gyfrifoldeb am y llety ieuenctid perthnasol i fod yn rhan o’r broses o wneud penderfyniad ac, os oes angen, i fod yn rhan o’r gwaith o lunio CDU. Rhaid rhoi copi o’r CDU i’r plentyn sy’n cael ei gadw’n gaeth a’i riant, neu’r person ifanc sy’n cael ei gadw’n gaeth, a’r person a chanddo gyfrifoldeb am y llety ieuenctid perthnasol.
108.Rhaid i’r awdurdod cartref hysbysu’r plentyn sy’n cael ei gadw’n gaeth a’i riant, neu’r person ifanc sy’n cael ei gadw’n gaeth, a’r person a chanddo gyfrifoldeb am y llety ieuenctid perthnasol, os yw’n penderfynu nad oes gan y plentyn neu’r person ifanc ADY neu’n penderfynu na fyddai cynnal CDU yn angenrheidiol pan fydd yn cael ei ryddhau. Rhaid i’r awdurdod cartref ddarparu esboniad o’r rhesymau dros ei benderfyniad. Gweler adrannau 84 a 85 mewn cysylltiad â’r gofynion i hysbysu plentyn neu i roi copïau o gynllun i blentyn.
Adran 41 - Amgylchiadau pan nad yw’r ddyletswydd yn adran 40(2) yn gymwys
109.Mae adran 41 yn nodi’r eithriadau i’r dyletswyddau ar awdurdodau cartref yn adran 40(2) mewn perthynas â phenderfynu a oes gan berson sy’n cael ei gadw’n gaeth ADY ac a fydd angen CDU ar gyfer y person pan fydd yn cael ei ryddhau. Nid yw’r dyletswyddau hyn yn gymwys os nad yw person ifanc sy’n cael ei gadw’n gaeth yn cydsynio i’r penderfyniad o ran a oes ganddo ADY gael ei wneud neu i gynllun gael ei lunio. Nid yw’r dyletswyddau hyn yn gymwys ychwaith os yw’r awdurdod cartref wedi penderfynu o’r blaen a oes gan y plentyn neu’r person ifanc ADY a’i fod wedi ei fodloni nad yw anghenion y person wedi newid yn sylweddol ers i’r penderfyniad hwnnw gael ei wneud, ac nad oes gwybodaeth newydd sy’n effeithio’n sylweddol ar y penderfyniad hwnnw neu’r penderfyniad na fydd angen cynnal CDU ar gyfer y person pan fydd yn cael ei ryddhau.
Adran 42 - Dyletswydd i gadw cynlluniau datblygu unigol ar gyfer personau sy’n cael eu cadw’n gaeth
110.Os oedd gan berson sy’n cael ei gadw’n gaeth CDU yn union cyn iddo gael ei gadw’n gaeth, neu fod un yn cael ei lunio gan yr awdurdod cartref yn ystod y cyfnod o gadw’r person yn gaeth yn barod ar gyfer ei ryddhau (o dan adran 40), oni bai bod y person yn berson ifanc nad yw’n cydsynio iddo, mae adran 42 yn gosod dyletswydd ar yr awdurdod cartref i gadw’r CDU tra bo’r person yn cael ei gadw’n gaeth mewn llety ieuenctid perthnasol. Mae hyn yn wahanol i’r ddyletswydd i gynnal CDU, sy’n golygu ei bod yn ofynnol, ymhlith pethau eraill, i’r corff sy’n ei gynnal sicrhau’r ddarpariaeth ddysgu ychwanegol a nodir ynddo. Mewn cyferbyniad â hynny, mae cadw CDU yn golygu ei gadw yn unig (ond nid ei adolygu) a threfnu i ‘ddarpariaeth ddysgu ychwanegol briodol’ gael ei darparu i’r person sy’n cael ei gadw’n gaeth tra bo’n cael ei gadw’n gaeth felly (is-adran (8)). Darpariaeth ddysgu ychwanegol briodol yw’r ddarpariaeth ddysgu ychwanegol a nodir yn y CDU, neu os nad yw hynny’n ymarferol, ddarpariaeth addysgol sy’n cyfateb mor agos â phosibl iddi, neu, pan na fo’r ddarpariaeth ddysgu ychwanegol yn y cynllun yn briodol mwyach, ddarpariaeth ddysgu ychwanegol y mae’r awdurdod cartref yn ystyried ei bod yn briodol (is-adran (9)).
111.Ni fydd awdurdod cartref ond yn gyfrifol am gadw CDU a gynhelid o’r blaen gan gorff neu awdurdod arall unwaith y caiff y ffaith bod CDU yn cael ei gynnal ei dwyn i sylw’r awdurdod cartref (is-adran (5)).
112.Rhaid i’r awdurdod cartref roi gwybod i’r plentyn sy’n cael ei gadw’n gaeth a’i riant, neu’r person ifanc sy’n cael ei gadw’n gaeth, os yw CDU yn cael ei gadw a rhoi copi o’r CDU i’r person a chanddo gyfrifoldeb am y llety ieuenctid perthnasol (is-adrannau (6) – (7)). Gweler adrannau 84 a 85 mewn cysylltiad â’r gofyniad i roi gwybod i blentyn.
Adran 43 - Rhyddhau person sy’n cael ei gadw’n gaeth
113.Mae adran 43 yn sicrhau, pan fydd person sy’n cael ei gadw’n gaeth yn cael ei ryddhau a bod awdurdod lleol yng Nghymru yn gyfrifol am y plentyn neu’r person ifanc ar y dyddiad rhyddhau, fod yr awdurdod lleol hwnnw yn gyfrifol am gynnal cynllun a oedd yn cael ei gadw ar gyfer y person o dan adran 42 ac am sicrhau’r ddarpariaeth ddysgu ychwanegol a nodir ynddo. Mae’r cynllun hwn yn cael ei drin fel pe bai’n cael ei gynnal o dan adran 14. Fodd bynnag, os yw’r person sy’n cael ei ryddhau yn blentyn sy’n derbyn gofal pan gaiff ei ryddhau, rhaid i’r awdurdod lleol yng Nghymru sy’n gofalu am y plentyn gynnal y cynllun, sy’n cael ei drin fel pe bai’n cael ei gynnal o dan adran 19.
Adran 44 - Darpariaethau penodol Rhan 2 nad ydynt i fod yn gymwys i blant a phersonau ifanc sy’n cael eu cadw’n gaeth
114.Mae adran 44 yn delio â chymhwyso dyletswyddau yn y Ddeddf mewn perthynas â phlant a phobl ifanc sy’n cael eu cadw’n gaeth. Mae is-adran (1) yn darparu i’r dyletswyddau ar gyrff llywodraethu ac awdurdodau lleol a restrir yn is-adran (2) beidio â bod yn gymwys mewn perthynas â pherson sy’n cael ei gadw’n gaeth (a ddiffinnir yn adran 39(1)) o ddechrau’r cyfnod o gadw’r person hwnnw yn gaeth.
115.Mae is-adran (3) yn darparu i’r dyletswyddau ar gyrff llywodraethu a restrir yn is-adran (4) beidio â bod yn gymwys mewn perthynas â phlentyn neu berson ifanc sy’n cael ei gadw’n gaeth mewn llety ac eithrio llety ieuenctid perthnasol yng Nghymru neu yn Lloegr.
116.Mae is-adrannau (5) i (7) yn delio â’r rhyngweithio rhwng Rhan 2 ac adran 562 o DDeddf 1996. Mae adran 562 yn datgymhwyso swyddogaethau awdurdod lleol o dan DDeddf 1996 mewn perthynas â phersonau penodol sy’n cael eu cadw’n gaeth. Mae Deddf Prentisiaethau, Sgiliau, Plant a Dysgu 2009 yn diwygio adran 562 fel nad yw’r datgymhwyso yn gymwys mwyach i’r rheini sy’n cael eu cadw’n gaeth mewn llety ieuenctid perthnasol. Mae adran 562 yn gymwys i’r Ddeddf (gweler adran 99(6)). Mae is-adrannau (5) i (7) yn cymhwyso adran 562 at ddibenion y Ddeddf fel pe bai’r diwygiadau a wneir iddi gan Ddeddf Prentisiaethau, Sgiliau, Plant a Dysgu 2009 eisoes mewn grym yn llawn o ran Cymru, ac fel pe bai’r cyfeiriad ynddi at lety ieuenctid perthnasol yn gyfeiriad at lety ieuenctid perthnasol yng Nghymru neu yn Lloegr. O ganlyniad, nid yw’r dyletswyddau yn Rhan 2 o’r Ddeddf ar awdurdodau cartref yn cael eu datgymhwyso mewn perthynas â’r rheini sy’n cael eu cadw’n gaeth mewn llety ieuenctid perthnasol yng Nghymru neu yn Lloegr, ond nid yw’r dyletswyddau ar awdurdodau lleol yn Rhan 2 yn gymwys mewn perthynas â phlentyn neu berson ifanc sy’n cael ei gadw’n gaeth mewn llety ac eithrio llety ieuenctid perthnasol yng Nghymru neu yn Lloegr.
Adran 45 – Cadw’n gaeth o dan Ran 3 o Ddeddf Iechyd Meddwl 1983
117.Mae adran 45 yn rhoi pŵer i Weinidogion Cymru i wneud rheoliadau i gymhwyso swyddogaethau y darperir ar eu cyfer gan Ran 2 mewn cysylltiad â phersonau sy’n ddarostyngedig i orchymyn cadw ac sy’n cael eu cadw’n gaeth mewn ysbyty o dan Ran 3 o Ddeddf Iechyd Meddwl 1983. Mae’r pŵer ar gael pan na fo’r swyddogaethau yn gymwys oherwydd adran 562 o DDeddf 1996 neu adran 44. Mae’r pŵer i gymhwyso’r swyddogaethau gydag addasiad neu hebddo.
