Adran 10: Ymchwilio gan y Comisiynydd i Gwynion
19.Mae’r adran hon yn ei gwneud yn ofynnol i’r Comisiynydd ymchwilio i gwynion, a chyflwyno adroddiadau arnynt i’r Cynulliad (sef i’r Pwyllgor Safonau Ymddygiad yn ymarferol) yn unol â’r Rheolau Sefydlog a gweithdrefnau’r Cynulliad ar gyfer ymchwilio i gwynion. Felly, mae’r Cynulliad i gadw rheolaeth dros bennu’r rheolau sylfaenol sy’n ymwneud ag ymdrin â chwynion. Bydd sut caiff y rheolau hynny eu cymhwyso at achosion unigol o dan reolaeth y Comisiynydd yn unig. Yn ddarostyngedig i ddarpariaethau is-adran (3), rhaid i’r Comisiynydd gyflwyno adroddiad ar ymchwiliad i’r Cynulliad (hynny yw, i’r Pwyllgor Safonau Ymddygiad). Rhaid i adroddiad y Comisiynydd beidio â chynnwys argymhelliad ynghylch pa sancsiwn a ddylai gael ei orfodi ar Aelod Cynulliad pan fydd cwyn yn ei erbyn yn cael ei chadarnhau. Bydd hynny’n parhau yn fater i’r Pwyllgor Safonau Ymddygiad a’r Cynulliad.
20.Os caiff y Comisiynydd wybod, wrth gynnal ymchwiliad, am unrhyw amgylchiadau sy’n codi materion o egwyddor gyffredinol neu o arfer cyffredinol sy’n berthnasol i swyddogaethau’r Clerc fel prif swyddog cyfrifyddu’r Comisiwn, yna mae’n rhaid i’r Comisiynydd fynegi’r amgylchiadau hynny yn ysgrifenedig i’r Clerc. Enghraifft o hyn fyddai pe bai ymchwiliad gan y Comisiynydd yn dod o hyd i wendid systemig yn y rheolaeth ar gyfer talu lwfansau i Aelodau’r Cynulliad, neu ryw ddiffyg eglurder yn y rheolau ynghylch taliadau o’r fath.
21.Rhaid i’r Comisiynydd hefyd roi gwybod i’r Clerc yn ysgrifenedig am unrhyw amgylchiadau a allai ei gwneud yn ofynnol i’r Clerc, ar ôl ystyried y mater ymhellach, gymryd camau o dan adran 9. Mae hyn yn sicrhau annibyniaeth y Comisiynydd drwy ofalu na fydd angen i’r Comisiynydd fyth gychwyn ymchwiliad heb gael cwyn ffurfiol i ddechrau o dan adran 6 o’r Mesur.
22.O dan amgylchiadau y bydd angen eu rhagnodi mewn rheolau a wneir o dan Reolau Sefydlog y Cynulliad, caiff y Comisiynydd wrthod cwyn yn ddiannod, ac os felly, ni fydd y Comisiynydd yn cyflwyno adroddiad i’r Pwyllgor ond yn hytrach yn hysbysu’r achwynydd a’r Aelod Cynulliad o dan sylw, gan roi rhesymau dros wrthod. Mae’r rheolau cyfredol (Gweithdrefn Cynulliad Cenedlaethol Cymru ar gyfer Ymdrin â Chwynion yn erbyn Aelodau’r Cynulliad) yn rhoi pŵer i’r Comisiynydd anstatudol presennol wrthod cwyn y mae’n credu ei bod yn annerbyniadwy (paragraff 2.3 o’r Weithdrefn), er enghraifft os nad yw wedi’i gwneud o fewn blwyddyn ar ôl y dyddiad y byddai’n rhesymol i’r achwynydd gael gwybod am yr ymddygiad y cwynir amdano neu os nad oes digon o dystiolaeth i ategu cwyn.
