Adran 65 – Gofynion sy’n ymwneud â chasglu ar wahân etc. wastraff
244.Mae adran 45 o Ddeddf Diogelu’r Amgylchedd 1990 (p.43), yn ei gwneud yn ofynnol i awdurdodau lleol Cymru drefnu i gasglu gwastraff aelwydydd sy’n cael ei gynhyrchu yn eu hardaloedd, yn ogystal â gwastraff masnachol, pan wneir cais am hynny. Mae’r awdurdod lleol naill ai’n cyflawni’r swyddogaeth hon gan ddefnyddio’i adnoddau ei hun, neu’n trefnu bod contractwr preifat yn cyflawni’r swyddogaeth ar ei ran. Caiff gwastraff masnachol a diwydiannol nad yw’n dod o fewn dyletswyddau’r awdurdod lleol yn adran 45 ei gasglu gan gontractwyr preifat drwy gontract unigol â’r sawl sy’n cynhyrchu’r gwastraff. Mae’r Ddeddf yn cyfeirio at wastraff aelwydydd, masnachol a diwydiannol, gyda’i gilydd, fel “gwastraff a reolir”(1).
245.Yn ychwanegol at ofynion adran 45 o Ddeddf Diogelu’r Amgylchedd 1990, rhaid i gasglwyr gwastraff gydymffurfio â gofynion rheoliadau 13 a 14 o Reoliadau Gwastraff (Cymru a Lloegr) 2011 [O.S. 2011/988], sy’n trosi’n rhannol Gyfarwyddeb yr UE 2008/98/EC (y Gyfarwyddeb Fframwaith Gwastraff). Mae’r rheoliadau yn ei gwneud yn ofynnol i gasglwyr gwastraff, o 1 Ionawr 2015 ac yn ddarostyngedig i ddarpariaethau penodol, gasglu papur, metel, plastig a gwydr ar wahân, o leiaf, a chadw’r deunyddiau hynny ar wahân ar ôl eu casglu.
246.A hyn yn y cefndir, mae adran 65 yn mewnosod adran 45AA newydd (“Wales: separate collection etc. of waste”) yn Neddf Diogelu’r Amgylchedd 1990. Diben y darpariaethau yn yr adran newydd yw rhoi pwerau i Weinidogion Cymru ymestyn y gwahanol fathau o wastraff sydd i’w casglu ar wahân, a phennu pa gamau y mae’n rhaid eu cymryd i sicrhau bod rhagor o wahanol fathau o wastraff yn cael eu gwahanu.
247.Yn adran 45AA, mae is-adrannau (1) a (2) yn ymwneud â chasglu gwahanol ddeunyddiau gwastraff ar wahân. Mae is-adran (1) yn gymwys i awdurdodau lleol sy’n arfer eu swyddogaethau o dan adran 45, i wneud trefniadau ar gyfer casglu gwastraff a reolir yn eu hardal, er enghraifft, gyda chontractwr preifat. Mae’n ei gwneud yn ofynnol i’r awdurdod lleol sicrhau bod gwastraff yn cael ei gasglu o dan y trefniant mewn modd sy’n gyson â’r gofynion gwahanu perthnasol.
248.Mae is-adran (6) yn rhoi pŵer i Weinidogion Cymru bennu gofynion o ran gwahanu mewn rheoliadau, ac mae is-adran (7) yn rhoi pŵer cysylltiedig i bennu’r amgylchiadau pan fo gofynion o’r fath yn gymwys. Diffinnir natur y gofynion o ran gwahanu yn is-adran (6). Er enghraifft, caiff Gweinidogion Cymru bennu mewn rheoliadau pa ddeunyddiau y dylid eu cyflwyno a’u casglu ar wahân, a sut y dylid cadw’r gwahanol fathau o wastraff ar wahân i’w gilydd ar ôl eu casglu. Gallai hyn gynnwys pennu lefel wahanu ar gyfer gwahanol ddeunyddiau gwastraff a all fod yn ofynnol o dan wahanol amgylchiadau.
249.Mae is-adran (2) yn cymhwyso dyletswydd gyfatebol i’r rheini sy’n casglu, yn cadw, yn trin neu’n cludo gwastraff a reolir mewn gwirionedd. Bwriedir i’r ddyletswydd i ymddwyn yn unol â gofynion gwahanu perthnasol fod yn gymwys yn ystod pob cam o’r gadwyn wastraff, o gynhyrchu’r gwastraff, i’w drin neu ei waredu’n derfynol. Bydd yn effeithio ar y rheini sy’n casglu, yn derbyn neu’n storio gwastraff, gan gynnwys awdurdodau lleol, yn ogystal â’r cludwyr hynny sy’n cludo gwastraff, ac ailbroseswyr, fel ailgylchwyr, sy’n trin gwastraff. Nid yw’r ddyletswydd yn gymwys i unigolion nad ydynt yn gweithredu yng nghwrs busnes. Diffinnir “acting in the course of a business” (“gweithredu yng nghwrs busnes”) yn is-adran (3).
250.Mae is-adran (10)(a) yn rhoi pŵer i Weinidogion Cymru, drwy reoliadau, wneud y ddyletswydd yn is-adrannau (1) a (2) yn ddarostyngedig i eithriadau. Bydd y pŵer hwn, ar y cyd â’r pŵer cyffredinol yn is-adran (11) i wneud darpariaeth wahanol ar gyfer gwahanol ddibenion, achosion neu ardaloedd, yn caniatáu i Weinidogion Cymru ystyried yr amrywiaeth eang o amgylchiadau pan fydd y darpariaethau hyn yn gymwys.
251.Mae is-adran (4) yn ategu’r gofynion yn is-adrannau (1) a (2), drwy osod dyletswydd i weithredu’n unol â gofynion gwahanu cymwys ar gategorïau penodol o gynhyrchwyr gwastraff, wrth gyflwyno gwastraff ar gyfer ei gasglu. Golyga’r ddarpariaeth hon ei bod yn ofynnol i feddianwyr mangreoedd, ac eithrio aelwydydd, gyflwyno gwastraff a reolir ar gyfer ei gasglu yn unol â gofynion gwahanu cymwys. Caiff gofynion o’r fath gynnwys, er enghraifft, bennu’r mathau o ddeunyddiau gwastraff y gellir eu hailgylchu y mae’n rhaid eu cyflwyno ar wahân ar gyfer eu casglu.
252.Mae is-adran (5) yn cynnwys eithriadau i’r ddyletswydd yn is-adran (4). Ni fydd y ddyletswydd yn gymwys i feddianwyr aelwydydd domestig na charafanau. Mae is-adran (10)(b) yn rhoi pŵer i Weinidogion Cymru wneud is-adran (4) yn gymwys yn ddarostyngedig i eithriadau sy’n ychwanegol at y rheini yn is-adran (5). Bydd hyn yn caniatáu i Weinidogion Cymru addasu’r modd y cymhwysir y ddyletswydd yn is-adran (4) i newidiadau i’r polisi casglu gwastraff sy’n digwydd yn y dyfodol.
253.Mae is-adran (8) yn golygu bod methu â chydymffurfio â’r ddyletswydd yn is-adran (2) neu (4), heb esgus rhesymol, yn drosedd. Yn ôl is-adran (9), mae troseddau o’r fath yn droseddau neillffordd y gellir eu gwrando yn ddiannod yn Llys yr Ynadon neu ar dditiad yn Llys y Goron. Dirwy yw’r gosb yn dilyn collfarn. Nid oes terfyn ar swm y ddirwy y gellir ei gosod.
254.Mae is-adran (11) yn caniatáu i Weinidogion Cymru, wrth arfer eu pwerau eraill i wneud rheoliadau o dan yr adran hon, wneud gofynion gwahanol ar gyfer amgylchiadau gwahanol, neu gymhwyso gofynion yn wahanol mewn gwahanol ardaloedd daearyddol. Oherwydd ei natur caiff y pŵer hwn ei arfer ar y cyd ag arfer pwerau eraill o dan yr adran hon.
255.Mae is-adrannau (1) a (2) o adran 45AB (Code of practice) yn rhoi pŵer i Weinidogion Cymru ddyroddi, diwygio neu ddirymu cod ymarfer sy’n rhoi canllawiau ar sut i gydymffurfio â’r dyletswyddau yn adran 45AA. Mae is-adran (3) yn rhoi dyletswydd ar Weinidogion Cymru i ymgynghori â phersonau sy’n briodol yn eu barn hwy, cyn dyroddi cod. Gallai hyn gynnwys CNC ac awdurdodau lleol Cymru, er enghraifft, yn ogystal â rhanddeiliaid eraill. Mae is-adran (4) yn ei gwneud yn ofynnol cyhoeddi’r cod, neu unrhyw ddiwygiad i god presennol, a’i osod gerbron Cynulliad Cenedlaethol Cymru.
256.Ni fyddai cod ymarfer o’r fath yn rhwymo person sy’n ddarostyngedig i’r dyletswyddau yn adran 45AA yn uniongyrchol. Ond mae is-adran (5) yn golygu bod y cod ymarfer yn dderbyniol fel tystiolaeth mewn achos llys, megis pan fo llys yn ystyried a gyflawnwyd trosedd o dan adran 45AA(8) ai peidio. Rhaid i’r llys ystyried y cod o ran unrhyw gwestiynau y mae’n berthnasol iddynt.
