Adran 5 – Statws cyfartal testunau Cymraeg a Saesneg
54.Pan fo Deddf Cynulliad neu is-offeryn Cymreig wedi ei deddfu neu wedi ei ddeddfu yn Gymraeg ac yn Saesneg, mae adran 5 yn darparu bod i destunau’r ddwy iaith statws cyfartal at bob diben. Ystyr hyn yw mai cynnwys y ddau destun sy’n mynegi’r gyfraith yn llawn ac nid un testun yn unig.
55.Mae’r arfer o ddeddfu’n ddwyieithog i Gymru wedi ei hen sefydlu. Yn benodol, rhaid i Ddeddfau’r Cynulliad gael eu deddfu yn Gymraeg ac yn Saesneg, ac mae is-ddeddfwriaeth a wneir gan Weinidogion Cymru yn cael ei deddfu, bron yn ddieithriad, yn y ddwy iaith(5).
56.Ar hyn o bryd, mae adran 156(1) o Ddeddf Llywodraeth Cymru 2006 yn darparu ar gyfer statws cyfartal testunau Cymraeg a Saesneg deddfwriaeth ddwyieithog. Mae adran 5 oʼr Ddeddf yn ailddatgan y ddarpariaeth honno, iʼr graddau y maeʼn gymwys i Ddeddfauʼr Cynulliad ac is-offerynnau Cymreig y mae Rhan 2 oʼr Ddeddf hon yn gymwys iddynt.
57.Yn debyg i adran 156(1) o Ddeddf 2006, mae adran 5 oʼr Ddeddf hon yn gymwys at bob diben ac nid at ddiben dehongli yn unig. Fodd bynnag, mae i statws cyfartal y testunau nifer o oblygiadau ar gyfer dehongli deddfwriaeth ddwyieithog. Ystyriwyd y rhain gan Gomisiwn y Gyfraith yn ei bapur ymgynghori aʼi adroddiad terfynol ar Ffurf a Hygyrchedd y Gyfraith syʼn Gymwys yng Nghymru(6). Os oes unrhyw amheuaeth ynghylch ystyr mewn darn o ddeddfwriaeth Cymru, maeʼn arbennig o bwysig sylweddoli y bydd angen ystyried fersiynau’r ddwy iaith er mwyn penderfynu ar ystyr y ddeddfwriaeth. Mae hyn yn rhywbeth syʼn effeithio ar bawb syʼn ymwneud â gwneud, gweithredu, gweinyddu a dehongli deddfwriaeth Cymru.
58.Nid yw effaith adran 5 yn ddarostyngedig iʼr eithriad yn adran 4(1). Mewn geiriau eraill, nid ywʼr Ddeddf yn darparu bod y rheol yn adran 5 i’w heithrio mewn achosion pan fo darpariaeth wedi ei gwneud iʼr gwrthwyneb neu pan foʼr cyd-destun yn mynnu fel arall. Mae hyn er mwyn sicrhau bod adran 5 yn cael yr un effaith ag adran 156(1) o Ddeddf 2006.
59.Nid yw adran 5 yn ailddatgan adran 156(1) o Ddeddf 2006 ond ar gyfer deddfwriaeth y mae Rhan 2 oʼr Ddeddf hon yn gymwys iddi. Bydd adran 156(1) yn parhau i fod yn gymwys i Fesurauʼr Cynulliad, ac i Ddeddfauʼr Cynulliad ac is-offerynnau Cymreig nad yw Rhan 2 oʼr Ddeddf hon yn gymwys iddynt (yn bennaf y rheini sydd wedi eu deddfu cyn i Ran 2 ddod i rym yn llawn). Mae Rhan 4 oʼr Ddeddf hon yn diwygio adran 156(1) o Ddeddf 2006 i osgoi unrhyw orgyffwrdd ag adran 5.
Rhaid i Fil Cynulliad fod yn y ddwy iaith ar adeg ei gyflwyno ac ar adeg ei basio: gweler Rheolau Sefydlog 26.5 a 26.50 Cynulliad Cenedlaethol Cymru, ac adran 111(5) o Ddeddf Llywodraeth Cymru 2006. Ar gyfer offerynnau statudol a osodir gerbron y Cynulliad Cenedlaethol, mae methu â chyflwyno offeryn yn y ddwy iaith yn sail dros ei ddwyn i sylw’r Cynulliad Cenedlaethol: gweler Rheol Sefydlog 21.2(ix).
Gweler Pennod 12 o Bapur Ymgynghori Comisiwn y Gyfraith Rhif 223 (Gorffennaf 2015), a Phennod 12 o Adroddiad Comisiwn y Gyfraith Rhif 366 (Mehefin 2016).
